In de Henegouwse faciliteitengemeente Edingen komt er in het najaar van 2024 opnieuw een transitiehuis. Dat is een kleinschalig doorgangshuis voor gedetineerden die zich bijna aan het einde van hun straf bevinden. Daar worden zij onder intensieve begeleiding klaargestoomd en voorbereid om opnieuw deel te nemen aan de samenleving. De ministerraad keurde de kandidatuur voor het transitiehuis met 15 plaatsen in de Aatsesteenweg goed. Het gaat om hetzelfde pand waar er tussen 2019 en 2021 een proefproject liep. Dit wordt het vijfde transitiehuis van het land, na Mechelen, Gent, Leuven en Hamme en het eerste in Wallonië.
Voor mensen die lang in de gevangenis hebben gezeten, is het helemaal niet vanzelfsprekend om van de ene op de andere dag terug op vrije voeten te zijn. Opnieuw voor zichzelf moeten zorgen, een woonplaats zoeken, werk vinden en administratie regelen is niet evident na een lange periode in detentie. Hierdoor is de kans op herval in oude gewoontes aanzienlijk groot. Dit is een van de redenen waarom 70% van de gedetineerden binnen de 5 jaar na vrijlating opnieuw voor een rechter komt. Om dat hoge percentage terug te dringen, zet Justitie in op een betere re-integratie van gedetineerden in de samenleving. Van alle gedetineerden komt namelijk 99% ooit vrij.
Op maat werken dankzij kleinschaligheid
In een transitiehuis doen gedetineerden de spreekwoordelijke bagage op om opnieuw hun plaats in te nemen in de vrije samenleving. Ze worden er intensief begeleid en de nadruk ligt er op zelfredzaamheid, herstel en samenwerking. De kleinschaligheid laat toe om op maat te werken. Net als gevangenissen blijven het gesloten instellingen. Gedetineerden kunnen er niet zomaar binnen of buiten. Dat kan enkel met een uitgaansvergunning, waarbij de plaats waarheen ze gaan en het tijdstip waarop ze terug moeten zijn strikt zijn vastgelegd. Dit is bijvoorbeeld het geval om te gaan werken of solliciteren. Inbedding in het lokaal maatschappelijk weefsel is belangrijk om de overgang naar de vrije samenleving zo vlot mogelijk te laten verlopen. De uitbating van een transitiehuis wordt voorzien door een private partner.
De selectie van de deelnemers gebeurt in samenspraak met de psychosociale dienst van de gelinkte gevangenissen en na een intakegesprek. Kandidaten moeten zich op maximaal 18 maanden van de mogelijkheid tot toekenning van voorwaardelijke invrijheidstelling bevinden en moeten gemotiveerd zijn om het traject succesvol af te leggen. Gedetineerden veroordeeld voor zedenfeiten of terrorisme komen niet in aanmerking om in een transitiehuis te passeren.
Vijfde transitiehuis van het land in Edingen
In Mechelen en Edingen werden tussen 2019 en 2021 transitiehuizen opgericht als proefproject. Na een positieve evaluatie werd de aanpak met transitiehuizen in 2021 structureel verankerd in de wet. Sindsdien kunnen potentiële exploitanten hun kandidatuur indienen. Het transitiehuis van Edingen hield ermee op, omdat de toenmalige exploitant geen nieuwe kandidatuur meer indiende. Het transitiehuis in Mechelen deed dat wel en maakte een doorstart. Intussen zijn daar al 95 gedetineerden teruggekeerd naar de samenleving zonder te hervallen in criminaliteit.
In het najaar van 2023 ging een transitiehuis van start in Gent. In Leuven wordt op dit moment een pand omgebouwd tot transitiehuis, om in de zomer van 2024 in gebruik te worden genomen. In het voorjaar van 2025 zal er een transitiehuis openen in de Oost-Vlaamse gemeente Hamme. De ministerraad van vrijdag 1 maart 2024 keurde ook de kandidatuur van een nieuwe exploitant voor een transitiehuis in Edingen goed.
Het transitiehuis komt in hetzelfde pand als tijdens het proefproject, in de Aatsesteenweg. Voor de uitbating gaat Justitie in zee met het privébedrijf Serco, dat het pand zal huren van een private eigenaar. De ingebruikname is voorzien voor het najaar van 2024. Gezien het verleden is het pand qua indeling reeds geschikt als transitiehuis. Er moeten enkel nog opfrissingswerken gebeuren. Er zal een capaciteit zijn van 15 deelnemers.
Er zullen zes leefcoaches en drie krachtcoaches werkzaam zijn. De leefcoaches begeleiden de dagelijkse werking binnen het transitiehuis, waarin elke deelnemer zijn verantwoordelijkheid moet opnemen, samenwerken met anderen en zelfredzaam zijn. De krachtcoaches begeleiden en ondersteunen het individuele re-integratietraject. Ze helpen bij het zoeken naar werk, het inschrijven op opleidingen of om de weg te vinden naar de bestaande hulp- en dienstverlening. Er is 24 op 7 permanentie voorzien.
Paul Van Tigchelt, minister van Justitie: “De aanpak van de transitiehuizen toont waar Justitie heen gaat met het detentiebeleid: proactief optreden om nieuwe feiten in de toekomst te voorkomen. Dit doen we met een menselijke aanpak waarbij we gedetineerden kansen geven om hun leven terug in handen te nemen en een bijdrage te leveren aan de maatschappij. De transitiehuizen boeken een straf resultaat waarbij de recidive aanzienlijk vermindert en de maatschappij dus veiliger wordt. Ik ben het bestuur van Edingen en de mensen van Serco dankbaar om mee in dit verhaal te stappen. Samen maken we de samenleving veiliger.”
Olivier Saint-Amand, burgemeester van Edingen: “Twee jaar lang heeft het proefproject met het transitiehuis zijn nut bewezen in onze gemeente. Het contact en samenwerking met verschillende lokale partners hebben gezorgd voor re-integratie van gedetineerden in het economische en sociale weefsel. Ook de lokale politie maakte een positieve balans op. Het transitiehuis vergde geen extra inzet van hun diensten of extra ordehandhaving. De stad Enghien is dan ook verheugd over een heropstart van dit relevante project van de federale regering, dat de re-integratie bevordert en het risico op recidive voor de deelnemers beperkt.”
Frédéric Van de Putte van Serco: “We zijn verheugd dat ons dossier voor de opening van een nieuw transitiehuis is goedgekeurd. Dit is een belangrijke stap in ons maatschappelijk engagement op vlak van re-integratie. Onze kleinschalige en empathische aanpak moet de gedetineerden vooruithelpen bij het vinden van werk en het versterken van hun familiale en sociale banden. Dit komt de hele maatschappij ten goede. Het doet de druk op de gevangenissen verminderen, bestrijdt recidive en heeft dus een positieve impact op de maatschappij. We hopen dat dit soort initiatieven in de toekomst zullen toenemen.”