Belangrijke stap vooruit in afwachting van drie nieuwe Forensisch Psychiatrische Centra
Ons land is de laatste jaren al meermaals veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor de manier waarop het met geïnterneerden omgaat. Meer dan 700 geïnterneerden verblijven namelijk in de gevangenis wegens een gebrek aan gespecialiseerde voorzieningen. Die horen daar niet thuis en krijgen niet de juiste zorg en begeleiding. Vice-eersteministers en ministers van Justitie en Volksgezondheid Vincent Van Quickenborne en Frank Vandenbroucke investeren fors om dat probleem aan te pakken, met drie nieuwe Forensische Psychiatrische Centra (FPC’s) in Aalst, Waver en Paifve. Die openen echter pas in 2027. Om op korte termijn toch adequate zorg aan te bieden aan geïnterneerden in de gevangenissen worden 116 extra zorgverleners aangeworven, bovenop de 50 extra mensen waarover vorig jaar al werd beslist. Het voorstel werd goedgekeurd op de ministerraad van 1 april.
Iemand die een misdrijf pleegt en aan een geestesstoornis lijdt, kan geïnterneerd worden door de rechtbank op basis van een psychiatrisch verslag. Een internering is geen straf maar een veiligheidsmaatregel. Het wordt uitgesproken als voldaan is aan drie voorwaarden: de persoon pleegde een misdrijf die de integriteit van derden aantast, de persoon lijdt op het ogenblik van de beslissing aan een geestesstoornis die de controle over zijn of haar daden tenietdoet en de kans op nieuwe strafbare feiten is reëel. Iemand die geïnterneerd wordt, heeft recht op zorg en kan na onbepaalde tijd opnieuw vrijkomen indien zijn of haar toestand verbetert en positief geëvalueerd wordt. Het opvolgen, bestendingen of opheffen van de internering is een bevoegdheid van de kamer voor de bescherming van de maatschappij (KBM).
Extra capaciteit gecreëerd maar interneringen stijgen jaar na jaar
In 2014 zaten nog meer dan 1.000 geïnterneerden in de gevangenissen bij gebrek aan gespecialiseerde voorzieningen. Aangezien internering geen straf is en geïnterneerden recht hebben op zorg, horen zij daar niet thuis. Tijdens de vorige legislatuur werden inspanningen geleverd om plaatsen te voorzien voor geïnterneerden buiten de gevangenis. De bouw van Forensisch Psychiatrische Centra in Gent in 2014 en in Antwerpen in 2017 zorgde voor 446 plaatsen. Het aantal geïnterneerden in de gevangenis daalde van 1.000 in 2014 naar ongeveer 600 in 2020. Maar intussen is het aantal geïnterneerden in de gevangenissen echter alweer opgelopen tot meer dan 776 op vandaag. Dat komt onder meer omdat de doorstroming niet vlot verloopt en het aantal interneringsuitspraken jaar na jaar stijgt, van 286 in 2017 naar 476 in 2020. De laatste jaren is de gemiddelde verblijfsduur van geïnterneerden in de gevangenissen verdubbeld.
Nieuwe FPC’s in Paifve, Waver en Aalst
De oorzaak van die stijging en de achterliggende factoren laat minister Van Quickenborne grondig onderzoeken. Mogelijk vorderen procureurs sneller de internering en spreken rechters die ook sneller uit door een groter zorgaanbod. Een andere factor is mogelijk dat deskundigen sneller de internering aanbevelen, al is daar geen uitsluitsel over.
Er worden in elk geval drie nieuwe FPC’s opgericht, besliste de regering vorig jaar. Deze komen er in Paifve met 250 plaatsen, Waver met 250 plaatsen en Aalst met 120 plaatsen. Als die inrichtingen openen, betekent dit dat er 620 geïnterneerden uit de gevangenissen verdwijnen. De FPC’s zullen in 2027 operationeel zijn. De minister van Volksgezondheid bekijkt het probleem van de doorstroming.
We stellen vast dat geïnterneerden onvoldoende kunnen doorstromen na een behandeling in een FPC of een ziekenhuis naar een voorziening waar de geïnterneerde verder kan werken aan zijn integratie in de samenleving. Hiervoor werden ook gesprekken opgestart met de deelstaten die sinds de zesde staatshervorming bevoegd zijn geworden voor onder meer het beschut wonen of een psychiatrisch verzorgingstehuis. Daarnaast stellen we ook vast dat er een beperkte doelgroep van geïnterneerden is, die na een langdurige behandeling in het FPC of in ziekenhuizen niet kunnen doorstromen omwille van het te hoge gevaarscriterium. Voor deze zouden de nieuwe FPC’s een oplossing moeten bieden.
In tussentijd nog eens 116 extra zorgverleners voor geïnterneerden in de gevangenis
In afwachting van de nieuwe FPC’s en van een vlottere doorstroming werd vorig jaar beslist tot de aanwerving van 50 extra zorgverleners voor geïnterneerden in de gevangenissen van Merksplas en Paifve waar de meeste geïnterneerden verblijven. 37 van de 50 zijn intussen reeds aan de slag: 11 mensen in Merksplas en 26 in Paifve. Doel was en is om de geïnterneerden in de psychiatrische annexen van de beide instellingen dezelfde zorg te geven als in een FPC of een andere psychiatrische instelling.
Op de ministerraad van 1 april is nu beslist om de zorgteams van de andere gevangenissen met 116 extra zorgverleners te versterken. Het gaat om psychiatrische verpleegkundigen, psychologen, maatschappelijk werkers en opvoeders. Ze worden ingezet in de zorgteams van al die andere gevangenissen waar geïnterneerden verblijven. De investering bedraagt ongeveer 5 miljoen euro. Daardoor wordt voortaan voor elke geïnterneerde in elke gevangenis van ons land verzekerd dat hij of zij dezelfde zorg krijgt als in een andere psychiatrische instelling. Dat is een belangrijke stap vooruit in de zorg en behandeling van geïnterneerden.
Deze aanwerving van deze mensen door justitie is een tussenoplossing in afwachting van de opening van de 3 te bouwen FPC’s. Daarnaast blijft het belangrijk dat er ingezet wordt op voldoende doorstroming zodat alle geïnterneerden zorg op maat kunnen krijgen en dit in een geïndividualiseerd traject. Dat is de verantwoordelijkheid van de ministers van Volksgezondheid en Welzijn.
Van Sint-Gillis naar Haren met BKOC
Vice-eersteminister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne kondigt de beslissing over de extra zorgverleners deze morgen aan met een bezoek aan de psychiatrische annex van Sint-Gillis waar 100 geïnterneerden verblijven. Dit is een van de 15 gevangenissen in ons land met een dergelijke faciliteit. Momenteel werken er 9 mensen in het zorgteam van Sint-Gillis. Ook dit team wordt versterkt . Deze mensen werken momenteel nog in een verouderde infrastructuur maar maken dit najaar de oversteek naar de nieuwe gevangenis van Haren.
In Haren wordt bovendien een Beveiligd Klinisch Observatiecentrum (BKOC) voorzien waar plaats zal zijn voor 30 gedetineerden die extra geobserveerd worden door een psychiater, naar analogie met het Nederlandse Pieter Baancentrum. Zo’n traject duurt zes weken. Op die manier kan de gerechtspsychiater bij complexe problematieken veel meer info verzamelen over de beklaagde, waardoor een veel betere risico-taxatie mogelijk wordt. Het BKOC levert informatie aan psychiaters aan, laat hen toe zelf bepaalde onderzoeksdaden te stellen of verricht deze in overleg met andere deskundigen.
Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie: “Ons land is de laatste jaren al meermaals veroordeeld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor de manier waarop het met geïnterneerden omgaat. Meer dan 700 geïnterneerden verblijven in de gevangenis door een gebrek aan zorgaanbod. Daar horen ze in geen geval thuis. We openen drie nieuwe Forensisch Psychiatrische Centra, maar die zijn pas in 2027 operationeel. Daarom voorzien we nu, naast de 50 van vorig jaar, 116 extra zorgverleners voor de geïnterneerden in onze gevangenissen. Zo krijgen ze de zorg en behandeling waar ze recht op hebben.”
Frank Vandenbroucke, vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid: “De uiteindelijke doelstelling van goede en menselijke zorg voor geïnterneerden is: re-integratie in de samenleving. Hiervoor heb je een goede samenwerking nodig van alle betrokkenen nodig (justitie, zorg, welzijn) en een divers zorgaanbod om zorg op maat te kunnen geven, waaronder de 3 voorziene FPC’s. De bouw van deze centra is pas voorzien ten vroegste in 2027. De investering van 116 extra zorgverleners is dan ook een belangrijk en welgekomen initiatief als tijdelijke noodmaatregel, alhoewel we natuurlijk weten dat we nog een hele weg moeten afleggen vooraleer we zijn waar we moeten zijn.”
Perscontact:
Edward Landtsheere
Woordvoerder minister Van Quickenborne
+32 479 44 93 29