In Leuven zal volgend jaar een transitiehuis openen. Dat is een kleinschalig doorgangshuis voor langgestrafte gedetineerden die zich bijna aan het einde van hun straf bevinden. Daar worden zij onder intensieve begeleiding klaargestoomd en voorbereid om opnieuw deel te nemen aan de samenleving. Er zal plaats zijn voor 16 gedetineerden. Leuven zal de derde stad zijn met een transitiehuis, na Mechelen en Gent.
Transitiehuizen zijn niet te verwarren met detentiehuizen. In een transitiehuis verblijven personen die jarenlang in de gevangenis hebben gezeten, als tussenstap richting hun vrijlating. Het gaat om een re-integratieproject, uitgebaat door een private partner, om de slaagkansen op een positieve terugkeer te vergroten. Het is namelijk niet vanzelfsprekend om na al die tijd, van de ene dag op de andere, plots op vrije voeten te zijn. De gedetineerden winnen er stap voor stap hun vrijheid terug en leren er opnieuw voor zichzelf zorgen. Men doet er de spreekwoordelijke bagage op om opnieuw hun weg te vinden in de vrije samenleving. Een detentiehuis daarentegen, in beheer van het gevangeniswezen, is bedoeld om kortgestraften snel op het rechte pad te krijgen. Deze legislatuur worden de korte straffen namelijk opnieuw uitgevoerd.
Wat beide concepten gemeen hebben, is hun kleinschaligheid en dat ze als doel hebben om veroordeelden zo weinig mogelijk te laten hervallen in criminaliteit. De nadruk ligt telkens op zelfredzaamheid, herstel en samenwerking, aan de hand van intensieve begeleiding. De kleinschaligheid laat toe om op maat van de veroordeelde te werken. Op deze manier probeert Justitie de hoge recidivegraad in ons land – zo’n 70% van de gedetineerden komt binnen de vijf jaar opnieuw voor een rechter – terug te dringen. Net als gevangenissen blijven het gesloten instellingen. Gedetineerden kunnen er niet zomaar binnen of buiten, namelijk enkel met een uitgaansvergunning waarbij de plaats waarheen ze gaan en het tijdstip waarop ze terug moeten zijn strikt worden vastgelegd. Dit is bijvoorbeeld het geval om te gaan werken of solliciteren. Inbedding in het lokaal maatschappelijk weefsel is belangrijk om de overgang naar de vrije samenleving zo vlot mogelijk te laten verlopen.
Mechelen als proefproject, Gent als tweede transitiehuis
In Mechelen werd in 2019 als proefproject een eerste transitiehuis opgericht, Sterkhuis genaamd. Het project liep tot eind 2021 en in die periode keerden 37 gedetineerden succesvol terug naar de maatschappij. Na een grondige evaluatie besloot vice-eersteminister en minister van Justitie Vincent Van Quickenborne deze aanpak structureel in de wet te verankeren. Er werd 4 miljoen euro uitgetrokken om in totaal 100 plaatsen in transitiehuizen te realiseren. Daarbij werden projectoproepen gepubliceerd in het Staatsblad. Het Sterkhuis in Mechelen, uitgebaat door G4S Care, ging hierop in en kon zo een doorstart maken. Sindsdien zijn nog 27 gedetineerden via het Mechels transitiehuis teruggekeerd naar de samenleving. Ook in Gent is er een transitiehuis dat volgende maand van start gaat.
Derde transitiehuis in Leuven
De private stichting De Kansenfabriek diende een kandidatuur in voor een transitiehuis, in Leuven. De oprichtster Leen Muylkens, stond jarenlang aan het hoofd van het Sterkhuis in Mechelen. Het voorgelegde dossier getuigt van de nodige visie, praktische ervaring en realiteitszin. De voorstellen over exploitatie en dagbesteding bouwen verder op de ervaringen die werden opgedaan in het transitiehuis van Mechelen, dat als zeer succesvol wordt beschouwd.
Het voorgestelde pand in Leuven bevindt zich in de Janseniusstraat. Het gaat om een voormalig woonhuis dat momenteel wordt verbouwd. Na deze verbouwingen, waarbij de voorbouw en achterbouw worden verbonden, zal het pand voldoen aan de wettelijke normen voor transitiehuizen. Er zal plaats zijn voor 16 gedetineerden die zich bijna aan het einde van hun straf bevinden. Het dossier werd goedgekeurd door de ministerraad van afgelopen vrijdag. Ook het stadsbestuur van Leuven staat positief tegenover de komst van een transitiehuis.
Leen Muylkens wordt de coördinator van een team van zeven transitiebegeleiders en drie integratiecoaches. Transitiebegeleiders begeleiden de dagelijkse werking binnen het transitiehuis en zien erop toe dat de deelnemers hun verantwoordelijkheden opnemen, samenwerken met anderen en zelfstandig kunnen leven. Integratiecoaches begeleiden en ondersteunen het individuele re-integratietraject. Ze helpen bij het zoeken naar werk, het inschrijven op opleidingen of om de weg te vinden naar de bestaande hulp- en dienstverlening. Hiervoor worden partnerschappen opgezet met lokale professionele partners. De selectie van de deelnemers gebeurt in samenspraak met de psychosociale dienst van de gelinkte gevangenissen en na een intakegesprek. Gedetineerden veroordeeld voor zedenfeiten of terrorisme komen niet in aanmerking.
Infovergadering
Op 2 oktober vindt een infovergadering plaats voor de buurtbewoners, in Auditorium Wolfspoort in de Schapenstraat 34. Daarbij zal toelichting worden gegeven over de werking en kunnen buren terecht met hun vragen. De ervaring in Mechelen leert dat dit geen overlast voor de buurt met zich meebrengt.
Minister Vincent Van Quickenborne is Leuvens burgemeester Mohamed Ridouani en het schepencollege alvast dankbaar om samen met Mechelen en Gent een voortrekkersrol te spelen en het transitiehuis te ondersteunen. Dergelijke lokale steun is onontbeerlijk om met dit soort projecten te zorgen voor een veiligere samenleving.
Vincent Van Quickenborne, minister van Justitie: “De aanpak van de transitiehuizen toont waar Justitie heen gaat met het detentiebeleid: proactief optreden om nieuwe feiten in de toekomst te voorkomen. Dit doen we met een menselijke aanpak waarbij we gedetineerden alle kansen geven om hun leven terug in handen te nemen en een bijdrage te leveren aan de maatschappij. De transitiehuizen boeken een straf resultaat waarbij de recidive aanzienlijk vermindert en de maatschappij dus veiliger wordt.”
Mohamed Ridouani, burgemeester van Leuven: “In een veilige samenleving voelen mensen zich verantwoordelijk en van betekenis voor anderen. We spelen graag een ondersteunende rol om het transitiehuis mee te realiseren in Leuven. Gedetineerden krijgen er de kans om, na een grondig voorbereidingstraject, opnieuw verantwoordelijkheid op te nemen en een plek in de maatschappij terug te vinden. Zo verlagen we de kansen dat ze hervallen in de criminaliteit en kunnen ze weer een betekenisvolle toekomst uitbouwen.”
Leen Muylkens, coördinator transitiehuis Leuven: “Het is met trots, veel dankbaarheid en nog meer goesting dat de Kansenfabriek begint aan een nieuw verhaal in Leuven. Een transitiehuis is een plek waar gedetineerden de kans krijgen om hun leven opnieuw vorm te geven, verantwoordelijkheid te nemen en hun plek in de samenleving op een positieve manier terug te vinden. Vanuit een brede ervaring, een bewezen visie op re-integratie en gesteund door sterke partnerschappen, wordt het transitiehuis van Leuven binnenkort een plek waar kansen aan de lopende band gecreëerd worden.”